Nie każda książka wygląda jak powieść, gdzie teksty są jednolite i niezhierarchizowane. W wielu publikacjach zachodzi potrzeba uwydatnienia fragmentów, które autor chciał podkreślić ze względu na ważny komunikat, zaznaczenie struktury, uporządkowanie tekstu. Rolą projektanta jest zrozumienie celu, w jakim wyraz/zdanie/akapit zostały zaakcentowane, a następnie dobranie i zastosowanie odpowiedniego wyróżnienia, które ułatwi czytelnikowi korzystanie z tekstu.
Projektując książkę dysponujemy następującymi sposobami wyróżnień:
1. Pismo pochyłe (kursywa).
2. Zmiana grubości.
3. Wersaliki.
4. Kapitaliki.
5. Spacjowanie.
6. Zmiana kroju pisma.
7. Zmiana stopnia pisma.
8. Podkreślenie.
9. Tekst kolorowy.
KURSYWA
Pismo pochyłe tego samego kroju, co tekst podstawowy - jest najbardziej estetycznym sposobem wyróżniania. Jest klasycznym wyróżnieniem zintegrowanym - nie zakłóca szarości kolumny, nie przerywa toku czytania. Można jej użyć do pojedynczych słów, części, a nawet całych akapitów. Czytelnik dostrzega ją dopiero w momencie, gdy dociera do wyróżnionego tekstu. To co jest zaletą może być także wadą - pismo pochyłe najsłabiej wyodrębnia złożone nim teksty.
PISMO PÓŁGRUBE/GRUBE
Jest to wyróżnienie aktywne - bardzo uwydatnia złożone w ten sposób wyrazy lub zdania. Sygnalizuje zaakcentowanie w tekście, zanim czytelnik przeczyta dany akapit. Zakłóca jednak szarość kolumny i utrudnia czytelność, gdyż przyciągając wzrok tłumi wyrazy znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie. Nie powinno się tego wyróżnienia stosować w literaturze pięknej, używane jest natomiast w książkach naukowych, podręcznikach, słownikach i encyklopediach.
WERSALIKI
Zastosowanie wielkich liter należy do wyróżnień aktywnych. Zwarte wersaliki są zwykle źle czytelne, dlatego należy je lekko spacjować. Dobrze jest również zmniejszyć ich wielkość od 1/2 do 1 punktu - tekst jest wtedy bardziej estetyczny. Rzadko stosuje się to wyróżnienie do dłuższych fragmentów, częściej w encyklopediach i słownikach do wyróżnienia wyrazów stanowiących hasło.
KAPITALIKI
Wielkie litery o rozmiarach małych są wyróżnieniem dyskretnym, dobrze integrującym się z kolumną tekstu. Pozwalają zachować jednolitą szarość, są łatwo zauważalne, gorzej jednak czytelne niż kursywa. Najczęściej służą do wyróżniania nazw własnych.
SPACJOWANIE
Dobrze czytelne i łatwo dostrzegalne w przypadku zastosowanie w jednym lub kilku wyrazach. Nie do przyjęcia w dłuższych fragmentach. Nie powinno się go stosować w piśmie pochyłym i półgrubym. Przy tego typu wyróżnieniu dobrze jest zwiększyć odstępy międzywyrazowe przed i po nim.
ZMIANA KROJU
Łączenie krojów często przechodzi niezauważalnie. Powoduje zmianę w tonie szarości kolumny, więc z punktu widzenia estetyki nie jest najlepszym rozwiązaniem. Skuteczniejsze, gdy zmianę kroju połączymy ze zmianą grubości.
ZMIANA STOPNIA PISMA
Stosowane tylko wyjątkowo. Przez zestawienie obok siebie wyrazów złożonych pismem różnej wielkości otrzymuje się nierówne pasmo wiersza - co wygląda nieestetycznie. Sprawdza się w przypadku wyróżniania całych ustępów tekstu, jak np. cytatów.
PODKREŚLENIE/RAMKA
Mogą mieć różną postać - od delikatnej linii po grubą belkę. Można zastosować także ramkę, która podkreśla określone zdania/akapity. Należy uważać na dolne wydłużenia liter - trzeba zostawić znaczny odstęp pomiędzy wyrazem a podkreśleniem, aby uniknąć mało estetycznego nakładania się kresek.
Zmiana koloru
Zmianę koloru najlepiej połączyć z półgrubym/grubym krojem pisma, gdyż w zestawieniu z czarnym tekstem kontrast między jego jasnymi i ciemnymi elementami jest zawsze mniejszy. Pismo kolorowe dobrze jest podkreślić intensywnością barwy.
Pamiętajmy także, że zbyt duże bogactwo wyróżnień utrudnia czytelność zamiast ułatwić orientację w tekście. Jedną z podstawowych zasad w projektowaniu typograficznym jest zasada unikania podwójnych wyróżnień. Mówi ona, że - jeśli nie ma istotnej potrzeby - nie należy wyróżnianego fragmentu tekstu wyróżniać więcej niż jedną metodą naraz.
***
Fragment na przykładach pochodzi z książki „Pierwsza pomoc w typografii”.