Pozornie proste wydaje się zaprojektowanie książki dla dzieci. Jednak zasady, którymi rządzi się skład takich publikacji są zgoła inne od tych kierowanych do dorosłego odbiorcy. Oczywiście różnice rozpoczynają się na poziomie treści, ale również forma musi wpasować się w możliwości percepcyjne uwarunkowane np. wiekiem. Jeśli weźmiemy pod uwagę to, że musimy zadbać o spójną z obrazkiem i treścią typografię, jej atrakcyjność dla dziecięcych oczu, a także fakt, że nasz odbiorca dopiero uczy się rozpoznawać litery, sylabizuje, zapamiętuje obraz słów - to mamy przez sobą prawdziwe projektowe wyzwanie!
Dobór kroju pisma
Nie ma zgodności co do doboru kroju pisma dla dzieci. Pierwsza szkoła mówi, że powinny być to kroje bezszeryfowe, najprostsze, z jednakową grubością kreski, jak choćby doskonale nam znany Arial. Inni projektanci wskazują na niebezpieczeństwo stosowania pism bezszeryfowych, w których niewprawione w czytaniu oko może pomylić poszczególne litery. W krojach tych istnieje niebezpieczeństwo zlewania się liter, jak np. w zbitce „mnr” a to może utrudnić zapamiętanie i rozkodowanie obrazu słowa, co za tym idzie rozumienie treści. Druga szkoła zaleca zatem kroje szeryfowe dwuelementowe (np. Times czy Garamond), gdyż ich litery są bardziej wyraziste, trudniejsze do pomylenia.
Czytając różne opinie na temat doboru kroju pisma dla publikacji dziecięcych można jednak wysunąć kilka ogólnych zasad, o których piszą wszyscy projektanci:
- litery powinny być zróżnicowane pod względem kształtu, aby można było swobodnie odróżnić np. „a” od „e”,
- nie powinno używać się ligatur, czyli połączenia dwóch liter w jeden znak (np. „fl”),
- górne wydłużenia liter powinny być na tyle wyraźne, aby nie pomylić liter, np. „d” z „a”,
- należy unikać krojów ozdobnych, szczególnie w tekście właściwym; można je używać w tytułach i nagłówkach, zachowując przy tym czytelność,
- należy unikać wersji wąskiej i szerokiej pisma (condensed i extended), czynią one literę trudniejszą do zidentyfikowania,
- zaleca się używanie wersji normalnej (regular), książkowej (book) lub średnio grubej (semi-bold); nie sprawdza się wersja włosowa (hairline) czy pogrubiona (bold, extra bold),
- używając kursywy należy upewnić się, że jest ona czytelna,
- unikanie pisania wersalikami, które utrudniają czytanie niezależnie od wieku.
Rozmiar tekstu
W przypadku rozmiaru pisma projektanci sugerują, aby poruszać się w obszarze od 14 do 24 pkt, w połączeniu z większą interlinią 4-6 pkt. Powinno to ułatwić „przeskakiwanie” oczami z końca jednego wiersza do początku następnego. Oczywiście należy pamiętać o tym, aby wielkość pisma była odpowiednia dla danego kroju i wieku odbiorcy. Odchodzi się od zasady mówiącej, że im mniejsze dziecko tym większy rozmiar tekstu. Wg przeprowadzonych badań wyrazy zapisane większym rozmiarem wymagają dwukrotnego lub kilkukrotnego obejrzenia, co utrudnia utrwalenie obrazu słowa, a co za tym idzie naukę czytania.
Blok tekstowy i odstępy
W publikacjach dziecięcych należy dbać o to, aby wiersze nie były zbyt długie (do 50 znaków). Nie powinno się również na stronie umieszczać zbyt dużo tekstu a łamanie musi być zgodne z sensem słów. Gęsty blok tekstu może być zniechęcający dla dzieci uczących się czytać.
W przypadku umieszczenia na stronie więcej niż jednego akapitu wskazane jest oddzielenie ich podwójną interlinią niż wcięciem akapitowym, w celu uzyskania lepszej czytelności.
Należy też pamiętać o zachowaniu kontrastu między kolorem tekstu i tła. Szczególnie przy składzie jasnym tekstem na ciemnym tle.
Nagłówki i tytuły
W tym miejscu możemy pozwolić sobie na użycie bardziej oryginalnych, ciekawych i kolorowych krojów. Jest tam mniej słów do przeczytania, w związku z tym możemy wykorzystać nagłówek i tytuł do przyciągnięcia uwagi czytelnika i zachęcenia go do czytania :)
To my, dorośli, wykształcamy w dzieciach różnice pomiędzy tym, co jest estetyczne, a co należy do obszaru banału i kiczu. Z ciekawością obserwuję rynek książki dziecięcej, który obfituje w coraz piękniejsze książki dla młodych czytelników. Przy projektowaniu nie zapominajmy o tym, że tworząc dla dzieci powinniśmy być autentyczni i tworzyć książki, które podobają się nam samym. Nie zapominając jednak o tym, że na te strony będzie patrzeć mały człowiek mający zupełnie inny poziom myślenia, postrzegania, dojrzałości społecznej i emocjonalnej.
***
Bibliografia:
- Hans Peter Willberg, Friedrich Forssman, Pierwsza pomoc w typografii, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004,
- Ilene Strizver, Typography for Children http://www.fonts.com/content/learning/fyti/situational-typography/typography-for-children